ЗМЕСТ
УВОДЗІНЫ 6
РАЗДЗЕЛ I. СТАРАЖЫТНАЕ ГРАМАДСТВА НА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСІ. ФАРМІРАВАННЕ ЭТНІЧНЫХ СУПОЛЬНАСЦЕЙ. СТАНАЎЛЕННЕ І РАЗВТТТТТЁ ФЕАДАЛЬНЫХ АДНОСТН (ад старажытных часоў - да другой паловы ХТТТ ст.) 13
§ 1.
Засяленне беларускіх зямель. Характарыстыка даіндаеўрапейскага перыяду этнічнай гісторыі Беларусі 13§ 2. Індаеўрапейскі перыяд этнічнай гісторыі Беларусі, яго балцкі і славянскі этапы 15 § 3. Узнікненне Беларусі: розныя падыходы і канцэпцыі 19
§ 4. Паходжанне назваў “Белая Русь” і “Чорная Русь” 22
§ 5. Старажытнаруская дзяржава (Кіеўская Русь) - агульная раннефеадальная дзяржава- манархія ўсходніх славян 26
§ 6. Полацкае і Тураўскае княствы - першыя раннефеадальныя дзяржавы-манархіі на тэрыторыі Беларусі 31
§ 7. Беларускія землі ў перыяд феадальнай раздробленасці 36
§ 8. Барацьба супраць крыжакоў і татара-манголаў 40
§ 9. Увядзенне хрысціянства. Культура на беларускіх землях у ТХ - ХТТТ стст. 43
РАЗДЗЕЛ ІІ. ВЯЛІКАЕ КНЯСТВА ЛІТОЎСКАЕ І РОЛЯ БЕЛАРУСКІХ ЗЯМЕЛЬ У ЯГО ПАЛІТЫЧНЫМ, САЦЫЯЛЬНА-ЭКАНАМІЧНЫМ ІКУЛЬТУРНЫМ РАЗВІЦЦІ (другая палова XIII - першая палова XVI стст.) 50
ГЛАВА 1. УТВАРЭННЕ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА 50
ГЛАВА 2. ПАЛІТЫЧНАЕ РАЗВІЦЦЁ БЕЛАРУСКІХ ЗЯМЕЛЬ У ХГУ - ХУІ стст. 52
§ 1. Беларускія землі ў грамадска-палітычным жыцці ВКЛ 52
§ 2. Знешняя палітыка ВКЛ у ХГУ - сярэдзіне ХМІ стст. 55
ГЛАВА 3. САЦЫЯЛЬНА-ЭКАНАМІЧНАЕ РАЗВІЦЦЁ БЕЛАРУСКІХ ЗЯМЕЛЬ У СКЛАДЗЕ ВКЛ 58
§ 1. Асаблівасці дзяржаўнага і саслоўнага ладу ВКЛ 58
§ 2. Эканамічнае развіццё беларускіх зямель. Станаўленне фальваркава-паншчыннай гаспадаркі і масавае запрыгоньванне сялян. Беларускі феадальны горад 61
ГЛАВА 4. ФАРМІРАВАННЕ БЕЛАРУСКАЙ НАРОДНАСЦІ. КУЛЬТУРА БЕЛАРУСІ Ў ДРУГОЙ ПАЛОВЕ ХШ - ПЕРШАЙ ПАЛОВЕ ХМІ стст. 64
§ 1. Фарміраванне беларускай народнасці 64
§ 2. Культура Беларусі ў другой палове ХІІІ - першай палове ХУІ стст.
67РАЗДЗЕЛ III. БЕЛАРУСЬ У СКЛАДЗЕ РЭЧЫ ПАСПАЛІТАЙ. КУЛЬТУРА БЕЛАРУСІ (1569 - 1795) 72
ГЛАВА 1. ЛЮБЛІНСКАЯ УНІЯ. УТВАРЭННЕ РЭЧЫ ПАСПАЛІТАЙ 72
§ 1. Гістарычныя ўмовы Люблінскай уніі 72
ГЛАВА 2. ГРАМАДСКА-ПАЛІТЫЧНАЕ ЖЫЦЦЁ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА ПАСЛЯ ЛЮБЛІНА (другая палова XVI - першая палова XVII ст.) 73
§ 1. Грамадска-палітычны лад Рэчы Паспалітай. Дзяржаўна-прававое становішча княства ў складзе Рэчы Паспалітай 73
§ 2. Барацьба беларускага народа супраць польска-каталіцкай экспансіі 75
ГЛАВА 3. ЗНЕШНЯЯ ПАЛІТЫКА. ВОЙНЫ ДРУГОЙ ПАЛОВЫ ХМІ - ХУШ стст. 77
ГЛАВА 4. САЦЫЯЛЬНА-ЭКАНАМІЧНАЕ СТАНОВІШЧА БЕЛАРУСІ (другая палова XVI - канец XVIII стст.) 80
ГЛАВА 5. ПАГЛЫБЛЕННЕ ПАЛІТЫЧНАГА КРЫЗІСУ. ПАДЗЕЛЫ РЭЧЫ ПАСПАЛІТАЙ 83
ГЛАВА 6. КУЛЬТУРА БЕЛАРУСІ (другая палова XVI - канец XVIII стст.) 85
РАЗДЗЕЛ IV. БЕЛАРУСЬ У СКЛАДЗЕ РАСІЙСКАЙ ІМПЕРЫІ. КРЫЗІС ФЕАДАЛЬНА-
ПРЫГОННІЦКАЙ СІСТЭМЫ (канец XVIII - 50-я гг. XIX ст.) 90
ГЛАВА 1. УВАХОДЖАННЕ БЕЛАРУСІ Ў СКЛАД РАСІЙСКАЙ ІМПЕРЫІ.
ПАЛІТЫЧНАЕ І СаЦыЯЛЬНА-ЭКАНАМІЧНАЕ РАЗВІЦЦЁ БЕЛАРУСКІХ ЗЯМЕЛЬ 90 § 1. Унутраная палітыка расійскага ўрада на Беларусі у канцы ХУПІ - першай чвэрці ХІХ ст. 90
§ 2. Беларусь у Айчыннай вайне 1812 г. 99
§ 3. Рэвалюцыйны і нацыянальна-вызваленчы рух 104
§ 4. Змены ва ўрадавай палітыцы ў Беларусі ў 30 - 50-я гг. ХІХ ст. 108
§ 5. Крызіс прыгоннага ладу. Эканамічныя рэформы 30 - 50-х гадоў XIX ст. 113
ГЛАВА 2. КУЛЬТУРА БЕЛАРУСІ КАНЦА XVIII - ПЕРШАй ПАЛОВЫ XIX ст. 120
§ 1. Асаблівасці культурнага развіцця Беларусі. Адукацыя і навука. Беларусазнаўства - частка славістыкі 120
§ 2. Літаратура. Музычна-тэатральная культура. Выяўленчае мастацтва. Архітэктура 123
раздзел V. беларусь у перыяд станаўлення і развіцця буржуазнага грамадства. буржуазна-дэмакратычныя рэвалюцыі. барацьба за
НАЦЫЯНАЛЬНАЕ АДРАДЖЭННЕ (60-я гады XIX ст. - люты 1917 г.) 129
ГЛАВА 1. БУРЖУАЗНЫЯ РЭФОРМЫ. ПЕРАХОД ДА КАПІТАЛІСТЫЧНАЙ
ГАСПАДАРКІ 129
§ 1. Адмена прыгоннага права 129
§ 2.
Буржуазныя рэформы 60-70-х гадоў і контррэформы 80-90-х гадоў 133§ 3. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх губерняў у 60-я гады XIX ст. - першыя гады XX ст. 140
§ 4. Беларусь напярэдадні першай сусветнай вайны. Сталыпінскія рэформы 150
ГЛАВА 2. ГРАМАДСКА-ПАЛіТЫЧНАЕ ЖЫЦЦЁ БЕЛАРУСі 154
§ 1. Паўстанне 1863 - 1864 гг. у Польшчы, Літве і Беларусі 154
§ 2. Сялянскі і рабочы рух. Народніцкія і сацыял-дэмакратычныя арганізацыі на Беларусі 159
§ 3. Фарміраванне палітычных партый. Нацыянальнае адраджэнне. Першыя палітычныя арганізацыі 162
§ 4. Рэвалюцыя 1905-1907 гг. Палітычнае становішча ў паслярэвалюцыйныя гады. “Нашаніўскі перыяд” беларускага нацыянальнага руху 164
ГЛАВА 3. беларусь у гады першай сусветнай вайны. лютаўская
БУРЖУАЗНА-ДЭМАКРАТЫЧНАЯ РЭВАЛЮЦЫЯ НА БЕЛАРУСі 169
§ 1. Пачатак і прычыны Першай сусветнай вайны. Адносіны да вайны розных класаў і партый 169
§ 2. Беларусь у гады першай сусветнай вайны 171
§ 3. Беларускі нацыянальны рух 174
§ 4. Лютаўская буржуазна-дэмакратычная рэвалюцыя. Перамога рэвалюцыі на Беларусі 175
ГЛАВА 4. фарміраванне беларускай нацыі. культура беларусі ДРУГОЙ
ПАЛОВЫ XIX - ПАЧАТКУ XX ст. 178
§ 1. Фарміраванне беларускай нацыі 178
§ 2. Развіццё адукацыі, навукі, друку 181
§ 3. Мастацтва і архітэктура 186
РАЗДЗЕЛ VI. АД ЛЮТАГА ДА КАСТРЫЧНІКА 1917 г. КАСТРЫЧНІЦКАЯ
РЭВАЛЮЦЫЯ НА БЕЛАРУСі. НАЦЫЯНАЛЬНА-ДЗЯРЖАЎНАЕ будаўніцтва.
ГРАМАДЗЯНСКАЯ ВАЙНА I ІНШАЗЕМНАЯ іНТЭРВЕНЦЫЯ (1917-1920) 192
ГЛАВА 1. БЕЛАРУСЬ ПАСЛЯ ЛЮТАЎСКАЙ РЭВАЛЮЦЫІ. УСТАНАЎЛЕННЕ САВЕЦКАЙ УЛАЛЫТ НА БЕЛАРУСІ 192
§ 1. Ад лютага да кастрычніка 1917 г. Альтэрнатывы грамадска-палітычнага развіцця. Уздым беларускага нацыянальнага руху 192
§ 2. Кастрычніцкая рэвалюцыя на Беларусі. Першыя рэвалюцыйныя пераўтварэнні 194 § 3. Размежаванне палітычных сіл на Беларусі пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі.
І Усебеларускі з’езд (снежань 1917 г.). Мяцеж польскага корпуса пад камандаваннем генерала Ю. Доўбар-Мусніцкага 198
глава 2.
саЦыяльна-эканамічнае і палітычнае становішча беларусіЎ ПЕРЫЯД ГЕРМАНСКАЙ АКУПАЦЫІ. НАЦЫЯНАЛЬНА-ДЗЯРЖАЎНАЕ БУДАЎНІЦТВА 201
§ 1. Беларусь пасля падпісання Брэсцкага мірнага дагавора. Сацыяльна-эканамічныя пераўтварэнні і культурнае будаўніцтва на свабоднай ад нямецкіх акупантаў тэрыторыі Беларусі 201
§ 2. Барацьба беларускага народа супраць нямецкіх акупантаў. Абвяшчэнне Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР) 202
§ 3. Утварэнне Беларускай ССР. Аб’яднанне Беларускай ССР з Літоўскай ССР 207
ГЛАВА 3. БЕЛАРУСЬ У ПЕРЫЯД ПОЛЬСКАЙ ІНТЭРВЕНЦЫІ (1919-1920) 210
§ 1. Захоп тэрыторыі Беларусі войскамі Польшчы. Савецка-польская вайна 210
§ 2. Барацьба беларускага народа супраць польскіх інтэрвентаў. Беларускі нацыянальны рух 212
§ 3. Аднаўленне Беларускай ССР 214
§ 4. Гаспадарчае і культурнае будаўніцтва ў 1919-1920 гг. 215
РАЗДЗЕЛ VII. САВЕЦКАЯ БЕЛАРУСЬ ВА ЎМОВАХ НОВАЙ ЭКАНАМІЧНАЙ ПАЛІТЫКІ I ПАБУДОВЫ САЦЫЯЛІЗМУ. ЗАХОДНЯЯ БЕЛАРУСЬ ПАД УЛАДАЙ ПОЛЬШЧЫ (1921-1939) 218
ГЛАВА 1. АДНАЎЛЕННЕ НАРОДНАЙ ГАСПАДАРКІ. ПРАВЯДЗЕННЕ ПАЛІТЫКІ САЦЫЯЛІСТЫЧНАЙ ІНДУСТРЫЯЛІЗАЦЫІ. КАЛЕКТЫВІЗАЦЫЯ СЕЛЬСКАЙ ГАСПАДАРКІ НА БЕЛАРУСІ 218
§ 1. Пачатак мірнага будаўніцтва. Новая эканамічная палітыка, яе сутнасць і вынікі 218 § 2. Курс на сацыялістычную індустрыялізацыю. Асаблівасці яе правядзення ў рэспубліцы 224
§ 3. Калектывізацыя сельскай гаспадаркі 231
ГЛАВА 2. ГРАМАДСКА-ПАЛІТЫЧНАЕ ЖЫЦЦЁ 237
§ 1. Асноўныя рысы беларускага савецкага грамадства 237
§ 2. Нацыянальная палітыка. Беларусізацыя 241
§ 3. Беларускае замежжа 245
§ 4. Палітычныя рэрпрэсіі: прычыны, памеры, вынікі 247
ГЛАВА 3. КУЛЬТУРНАЕ БУДАЎНІЦТВА 250
§ 1. Ліквідацыя непісьменнасці і малапісьменнасці дарослага насельніцтва. Развіццё асветы і навукі 250
§ 2. Беларуская літаратура, тэатральнае і музычнае мастацтва: асноўныя напрамкі развіцця 254
§ 3. Жывапіс, скульптура і архітэктура 256
ГЛАВА 4. ЗАХОДНЯЯ БЕЛАРУСЬ ПАД УЛАДАЙ ПОЛЬШЧЫ 260
§ 1. Сацыяльна-эканамічнае становішча заходнебеларускіх зямель 260
§ 2.
Нацыянальна-вызваленчая барацьба насельніцтва Заходняй Беларусі. Роля і значэнне дзейнасці палітычных партый і арганізацый камуністычнага і нацыянальна- дэмакратычнага напрамку 263§ 3. Праблема адзінага рабочага і антыфашысцкага народнага фронту ў Заходняй Беларусі. Міжпартыйныя адносіны 266
РАЗДЗЕЛ VIII. БЕЛАРУСЬ У ГАДЫ ДРУГОЙ СУСВЕТНАЙ ВАЙНЫ І ВЯЛІКАЙ
АЙЧЫННАЙ ВАЙНЫ (верасень 1939 г. - верасень 1945 г.) 269
ГЛАВА 1. ПЕРАДВАЕННЫ КРЫЗІС І ПАЧАТАК ДРУГОЙ СУСВЕТНАЙ ВАЙНЫ. УЗ’ЯДНАННЕ ЗАХОДНЯЙ БЕЛАРУСІ З БССР. ДАЛУЧЭННЕ ВІЛЕНШЧЫНЫ ДА ЛІТВЫ 269
ГЛАВА 2. НАПАДЗЕННЕ ФАШЫСЦКАЙ ГЕРМАНІІ НА СССР. АДПОР ВОРАГУ Ў ПАЧАТКОВЫ ПЕРЫЯД ВАЙНЫ 275
ГЛАВА 3. АКУПАЦЫЙНЫ РЭЖЫМ НА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСІ. ДЗЕЙНАСЦЬ БЕЛАРУСКІХ КАЛАБАРАЦЫЯНІСТАЎ 279
ГЛАВА 4. БАРАЦЬБА БЕЛАРУСКАГА НАРОДА СУПРАЦЬ НЯМЕЦКА-ФАШЫСЦКІХ ЗАХОПНІКАЎ 284
ГЛАВА 5. ДЗЕЙНАСЦЬ ВАЕННЫХ ФАРМІРАВАННЯЎ АРМІІ КРАЁВАЙ І
АРГАНІЗАЦЫІ ўкраінскіх нацыяналістаў. руская вызваленчая армія
289
ГЛАВА 6. ВЫЗВАЛЕННЕ БЕЛАРУСІ. ЗАКАНЧЭННЕ ВАЙНЫ 292
ГЛАВА 7. УКЛАД БЕЛАРУСКАГА НАРОДА Ў ВЯЛІКУЮ ПЕРАМОГУ 296
РАЗДЗЕЛ IX. САЦЫЯЛЬНА-ЭКАНАМІЧНАЕ, ПАЛІТЫЧНАЕ І КУЛЬТУРНАЕ
РАЗВІЦЦЁ. БЕЛАРУСЬ НА МІЖНАРОДНАЙ АРЭНЕ (1946-1985) 299
ГЛАВА 1. САЦЫЯЛЬНА-ЭКАНАМІЧНАЕ РАЗВІЦЦЁ БЕЛАРУСІ 299
§ 1. Аднаўленне народнай гаспадаркі рэспублікі пасля Вялікай Айчыннай вайны 299 § 2. Сацыяльна-эканамічнае развіццё БССР у 50-я - першай палове 80-х гг. 303
ГЛАВА 2. ГРАМАДСКА-ПАЛІТЫЧНАЕ I ДУХОЎНАЕ ЖЫЦЦЁ. КУЛЬТУРА БЕЛАРУСІ 309
§ 1. Асноўныя рысы грамадска-палітычнага развіцця Беларусі 309
§ 2. Адукацыя і навука 312
§ 3. Літаратура і мастацтва 315
ГЛАВА 3. БЕЛАРУСЬ НА МІЖНАРОДНАЙ АРЭНЕ 318
§ 1. Удзел БССР у барацьбе міжнароднага супольніцтва за вырашэнне глабальных сацыяльна-палітычных праблем, за мір і бяспеку 318
§ 2. Развіццё гандлёва-эканамічных адносін БССР з замежнымі краінамі 321
§ 3. Культурныя, навуковыя, спартыўныя і турысцкія сувязі БССР 324
РАЗДЗЕЛ X. БЕЛАРУСЬ У ПЕРЫЯД ПРАВЯДЗЕННЯ РЭФОРМ: САЦЫЯЛЬНА-
ЭКАНАМІЧНАЕ, ПАЛІТЫЧНАЕ I КУЛЬТУРНАЕ РАЗВІЦЦЁ. ЗАМЕЖНЫЯ СУВЯЗІ.
БЕЛАРУСКАЯ ДЫЯСПАРА (1985 - 2006 гг.) 327
§ 1. Палітыка перабудовы, яе змест і шляхі ажыццяўлення: розныя погляды і меркаванні 327 § 2. Дзяржаўны пераварот у Маскве ў жніўні 1991 г. Абвяшчэнне незалежнасці Беларусі. Ліквідацыя СССР: розныя погляды і меркаванні 331
§ 3. Грамадска-палітычнае жыццё Рэспублікі Беларусь на мяжы XX - XXI стст. 338
§ 4. Канфесійная палітыка. Адраджэнне царкоўнага жыцця 342
§ 5. Рэспубліка Беларусь на шляху рыначных рэформ. Асаблівасці беларускай мадэлі сацыяльна-эканамічнага развіцця 346
§ 6. Культура Беларусі на сучасным этапе 350
§ 7. Рэспубліка Беларусь у міжнародным супольніцтве на мяжы XX - XXI стст. 355
ЗАКЛЮЧЭННЕ 360